Hap slik weg,

Eten om niet te vergeten ...

 

 

Workshop ondervoeding.

Auteur: Kayleigh Verhoeven en Natasja van Oorschot, mei 2016

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

AGENDA

1.Definitie ondervoeding

2.Risico ondervoeding

3.Oorzaken en gevolgen

6.Rol verzorgende/ verpleegkundige. 

Samenwerken 

8.Signaleren en interventies

10.Evaluatie

 

 

 

 

 

 

 

 

 

NA DEZE WORKSHOP...

1.Kun je ondervoeding bij ouderen signaleren met behulp van de armmeting.

2.Ken je minimaal drie oorzaken  en gevolgen van ondervoeding.

3.Ken je minimaal twee misverstanden over voeding bij ouderen 65+.

5.Weet je wie je kan betrekken in de samenwerken als er sprake is van ondervoeding

6.Kun je minimaal drie adviezen geven wanneer er sprake is van ondervoeding bij Ouderen.

 

 

 

 

 

 

ONDERVOEDING IS....

⁻Meer dan 5% (3kg)onbedoeld gewichtsverlies in laatste maand of

⁻Meer dan 10% (6kg) laatste 6 maanden of

⁻BMI < 20 

 

WE SPREKEN VAN EEN RISICO OP ONDERVOEDING ALS...

⁻Meer dan 3 dagen nauwelijks gegeten of 1 week veel minder dan normaal gegeten

⁻Gewichtverlies tussen 5 en  10% (3-6kg) laatste 6 maanden

 

 

 

Voedingscentrum, 2016

 

 

 

 

 

 

 

 

OORZAKEN ONDERVOEDING

 

  • pijn;
  • dementie;
  • depressie;
  • eenzaamheid;
  • vermoeidheid;
  • zwakke weerstand;
  • verminderde eetlust;
  • een onderliggende ziekte;
  • slechtwerkende spijsvertering;
  • smaak-, reuk- en gebitsveranderingen.
  • medicatie/ middelengebruik

 

GEVOLGEN VAN ONDERVOEDING

-Minder energie, verminderde zelfredzaamheid.

-Spierafbraak.

-Eerder huidletsel.

-Obstipatie.

-Infectie gevaar.

-Behandelingen bij kanker kunnen niet voortgezet worden.

 

 

Voedingscentrum 2016

 

 

 

 

 

 

 

WIST U DAT..

- De adviezen "schijf van vijf",  van het voedingscentrum wetenschappelijk is onderbouwd en bewezen 

 

- Halfvolle producten zuivel minder gewenst zijn voor ouderen.

Vol vette producten zijn nodig voor de energiehuishouding van ouderen. Het lichaam van de oudere heeft meer energie nodig om het lichaam warm te houden. Wanneer sprake is van ondervoeding zeker  energie rijke producten nodig (voedingscentrum 2016)

 

- Wanneer je ouder bent dan 75 dan is het voedingsadvies niet anders als voor jongere mensen.

Ook al gelden dezelfde voedingsadviezen er is wel discussie. De gezondheidsraad en European Food Safety Authorithy bevelen geen extra eiwitten en vetten aan. Wel wordt vit B 6 en vit D aanbevolen want minder opgenomen door lichaam.

 

- Als de oudere slecht eet kun je beter vlees weglaten dan groente.

Nee dat kun je zo niet zeggen, vlees bevat ijzer eiwitten voor vitheid en spierkracht. Ijzer uit vlees wordt gemakkelijker opgenomen dan ijzer uit groente.

- Bij een slechte eter kun je beter bord vol scheppen.

Advies van DGO, branche vereniging dieëtisten is om dit niet te doen. De ouderen kan tegen de berg eten opzien, Het advies is om ouderen zelf het eten te laten opscheppen.

 

- Er is een protoculair risicoprofiel waardoor duidelijk is wanneer diëtiste ingeschakeld dient te worden.
Nee dat is er niet (tijdschr. voor voeding en diëtiek 2016)

 

- Te mager is beter als een pondje teveel
Dit is niet waar Mensen met overgewicht (een BMI van 25 tot 30) leven langer dan mensen die een normaal gewicht hebben(BMI 20 tot 25) (Kendrick, 2015)

 

- Voedingsinterventies voorkomen valincidenten

Dit is niet waar. Weliswaar kunnen voedingsinterventies een positieve invloed hebben op behouden functionaliteit van botten en spierweefsel maar nog niet bewezen (veiligheidnl, 2016)

 

- Mensen zonder thuiszorg scoren hoger op ondervoeding als de ouderen die in zorg zijn
 Dit is niet waar: schatting is zonder zorg 7% met zorg 14% Aging Study A’dam 2011)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ROL VAN ZORGVERLENER

 

SIGNALEREN

Er zijn verschillende instrumenten om te achterhalen of er sprake is van ondervoeding. Het voordeel van de Snaq is dat een zorgverlener in de thuiszorg makkelijk een meetling mee kan nemen. Je hebt als zorgverlener niet altijd de beschikking over een goede weegschaal, of de klant kan moeilijk op de weegschaal staan. Onder andere Snaq,andere methoden voor screening o.a.: MUST , MNA short form voor ouderen.

 

Instuctiefilm Snaq: http://www.stuurgroepondervoeding.nl/eerstelijnszorg-thuiszorg

 

 

 

MET WIE WERK JE SAMEN

- Collega's 

-- Huisarts 

- Diëtist

 - Mondhygiëniste (bij pijn of ongemak gebit)

- Tandarts,

- Netwerk cliënt (samen eten)

- Casemanager (bij dementie of GGZ problematiek)

- Diabetesverpleegkundige (indien sprake is van diabetes ten behoeve van voorlichting)

- Logopediste (bij slikproblemen)

 

 

TIPS VOOR HET STIMULEREN VAN ETEN

 

 

Breng de voedingsgewoonten van voorkeuren (samen) in beeld en houd daar rekening mee tijdens samenstellen van de maaltijd!

 

Wat kunnen tips zijn om eetlust te bevorderen

  • Zorg voor variatie in smaak hartig / zoet en of warm / koud
  • Verdeel eten over de dag, eet om de 2 a 3 uur
  • Let op niet producten die snel een vol gevoel geven, rauwkost drinken tijdens de maaltijd
  • Het blijkt dat mensen onbewust meer eten als ze opscheppen aan tafel
  • Neem de tijd, maak het gezellig
  • Tegen een vol bord kunnen mensen opzien, liever twee kleine porties

Tips om normale voeding calorierijker te maken

  • Geen light producten gebruiken
  • Volvette producten gebruiken
  • Ongeklopte slagroom toevoegen aan koffie ipv koffiemelk
  • Suiker of honing gebruiken voor koffie en thee
  • Bij de broodmaaltijd royaal volle boter gebruiken, en royaal beleggen
  • Drink vruchtensap en dergelijke geen water
  • Brood vervangen door pap met suiker

 

Tips voor droge mond

  • Orale balance toepassen
  • Kauwgom of snoepje om speekselvloed te stimuleren
  • Medicatie bespreken met huisarts

 

Tips voor herstel na ziekte of bij wonden

  • Extra eiwitten helpt bij herstel huid en spieren. Elke ochtend gekookt eitje. Extra eiwitten door kip kwark en dergelijke. (richtlijn ondervoeding geriatrische patiënt, 2013)


Tips ondervoeding bij dementie

A Aan het eten herinneren
- Vergeet de oudere regelmatig te eten? Bel hem dan vlak voor etenstijd op. Of hang in de keuken een briefje op met stapsgewijze instructies voor het bereiden van een maaltijd.
- Regelmaat kan houvast bieden. De maaltijden kunt u op een vaste tijd, volgens een vaste dagindeling, gebruiken. Drie hoofdmaaltijden op een dag en drie keer iets tussendoor, zoals een vlaflip, kwarktoetje of slaatje.
- Zorg voor voldoende fruit en schaaltjes met bijvoorbeeld noten of stukjes kaas binnen handbereik, zodat de oudere de hele dag kan eten.

B Hulp bij het eten
- Mensen met dementie kunnen problemen krijgen met het herkennen van bestek. Je kunt ze hierbij helpen door vork of lepel in de hand te doen en rustig naar de mond te leiden. Vaak eten ze dan automatisch zelf door.
- Geef iets eenvoudigs te eten waarbij je geen bestek nodig hebt, zoals soep uit een beker, of stop een sandwich in de hand.

C Stimuleren om te eten
- Zorg voor een gezellige maaltijd, op een aantrekkelijk gedekte tafel en eet zelf een hapje mee!
- Neem er de tijd voor, vraag niet teveel. Vermijd prikkels zoals achtergrondlawaai, dus zet radio en tv uit, zodat de oudere zo min mogelijk wordt afgeleid.
- Voorkom verwarring door niet teveel verschillende dingen op tafel te leggen. Zet één gang tegelijkertijd op tafel en leg het bestek dat nog niet nodig is, even opzij.
- Zorg dat de oudere eten krijgt dat hij graag lust. Weet dat de smaak tijdens het dementieproces kan veranderen. Zo kan bij Alzheimer veel zin in zoetigheid ontstaan.
- Lukt het niet meteen? Probeer het op een later tijdstip.
- Fris - zure producten bevorderen meestal de eetlust, zoals een glas vruchtensap, een stukje appel of tomaat. Ook een kopje bouillon bevordert de eetlust. Gebruik deze producten één uur voor de maaltijd.
- Heeft de oudere problemen met kauwen? Ga niet meteen pureren of malen, maar bezoek de tandarts om eventuele gebitsproblemen of een slecht passende gebitsprothese te ontdekken.

- Sluit aan bij oude gewoontes, zorg dat eten herkenbaar is geen nieuwerwetse tapas.

En een tip zet ondervoeding jaarlijks op de agenda. Draag tips en theorie over op elkaar.

Meet wat je eet, houdt een x periode bij wat iemand eet

 

Evidence zie overzicht van mate van bewijslast tijdschrift voeding diëtiek 2016;71(1). Voor de ene interventie is sterkere bewijslast als voor de andere maar het moet vooral aansluiten bij de ouderen.

Zie column “extra” op onze website voor de links naar handige websites. Zie de richtlijnen op site van “zorg voor beter”.

 

 

MEER WETEN

Beleef je smaak (2016) Omdat je smaak na kanker verandert. Geraadpleegd van www.beleefjesmaak.nl

 

Gezondheidsraad. (2011). Ondervoeding bij ouderen. Publicatienr. 2011/32. Den Haag: Gezondheidsraad. Te downloaden van www.gr.nl. Groenewoud JH & Lange J de. (2011).

 

Kennisbundel eten en drinken voor docenten Zorg & Welzijn. Te downloaden van www.vilans.nl/docs/producten/. Zorg voor Beter / Vilans. (2007).

Ambiancebevorderende factoren. Utrecht: Zorg voor Beter / Vilans. Zorg voor Beter: www.zorgvoorbe

 

Omgaan met afweergedrag bij eten en drinken van bewoners met dementie. Tijdschrift voor Verpleegkundigen, (4), 44-49. Groenewoud JH, In den Bosch HJH & Lange J de. (2009).

 

Omgaan met afweergedrag bij eten en drinken van bewoners met dementie. Richtlijn voor verzorgen den niveau 3 in verpleeg- en verzorgingshuizen. Rotterdam: Kenniskring Transities in Zorg, Hogeschool Rotterdam. Bij deze richtlijn horen ook een samenvattingskaart, en een wetenschappelijke onderbouwing en een trainingsmodule (alles te downloaden via www.transitiesinzorg.nl). Halfens RJG, Meesterberends E, Meijers JMM, Du Moulin MFMT, Nie NC van, Neyens JCL & Schols JGMA. (2011).

 

Rapportage resultaten Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen 2011. Maastricht: Universiteit Maastricht, CAPHRI School for Public Health and Primary Care. Pasman HRW, The BAM, Onwuteaka-Philipsen BD, Wal G van der & Ribbe MW. (2003). Feeding nursing home patients with severe dementia: a qualitative study. Journal of Advanced Nursing, 42 (3), 304-311. Rijst M van der & Nijs K. (2007). Elke maaltijd weer een feest! Vilans/Uitgeverij LEMMA.

 

Shatenstein B, Kergoat M, Reid I. (2007). Poor Nutrient Intakes during 1-Year Follow-Up with Community-Dwelling Older Adults with Early-Sage Alzheimer Dementia Compared to Cognitively Intact Matched Controls. Journal of the American Dietetic Association. Dec;107(12):2091-9. Vilans. (2011).

 

Stuurgroep ondervoeding, (2016), Het verminderen van de omvang van het zorgprobleem ondervoeding door het bevorderen van optimale zorg en wetenschappelijk onderzoek, Geraadpleegd van www.stuurgroepondervoeding.nl

 

 

Voedingscentrum, (2016) Eerlijk over voeding, Geraadpleegd van www.voedingscentrum.nl