Kan de verpleegkundige het verschil maken in het terugdringen van valincidenten bij ouderen

 Auteur; Natasja van Oorschot, gepubliceerd op 17-6-2016

 

In de theorie lezen we dat valincidenten een gevolg zijn van omstandigheden waarin de oudere 65 plusser verkeert. Een voorbeeld hiervan is minder goed kunnen lopen of duizeligheid. Ouderen kunnen geconfronteerd worden met ziektelast na een val en zien de val zelf als oorzaak, als de start van problemen met de gezondheid. Hoe kan de focus komen te liggen op het voorkomen van vallen bij ouderen? Wie kan daarin de leiding nemen? Kan de verpleegkundige het verschil maken in het terugdringen van valincidenten?

 

Reden tot noodzaak

Vallen is de grootste oorzaak van letsel bij ouderen (Veiligheidnl, 2015). Iedere 6 minuten belandt er iemand die ouder is dan 65 jaar op de eerste hulp door een valongeluk (Veiligheidnl, 2015). Door letsel en mogelijk mobiliteitsproblemen kan de zelfstandigheid van de oudere afnemen. De behandeling van ouderen na een valincident zorgen voor maatschappelijke kosten. De totale jaarlijkse medische kosten van 65 plussers, die na een valincident op een spoedeisende hulp afdeling zijn behandeld of in het ziekenhuis zijn opgenomen, bedroegen in 2013 €780 miljoen euro. (VeiligheidNL, 2013). De oudere kan last krijgen van angst voor vallen waardoor een ineffectieve manier van coping kan ontstaan. Deze ineffectieve manier van omgaan met deze angst, kan zijn dat de oudere activiteiten gaat vermijden. Waardoor minder lichamelijke beweging en minder sociale contacten (Milisen & Maesschalk & Abraham 2002).



Oorzaken van valincidenten

In het algemeen is er een verband is tussen het aantal aanwezige risicofactoren en vallen. Bovendien kan het zo zijn dat een aantal risicofactoren elkaar beïnvloeden en versterken (Finnema, Smits & Zwakhalen, 2014). Een zorgvuldige anamnese waarbij deze risico’s worden geïnventariseerd is een eerste verpleegkundige taakstelling. Gegevensverzameling van mogelijke risico’s, door verpleegkundige bestaat uit de volgende onderdelen: observatie, klinische blik, gebruik van een gevalideerde valrisico score formulier, een systematische beoordeling van de omgevingsfactoren (Finnema, Smits & Zwakhalen 2014).
In samenwerking door een expert panel is een valanalyse score formulier ontwikkeld (Veiligheidnl, V&VN & NVvPO, 2015). De aanleiding voor het afnemen van het risico formulier door een verpleegkundige dient te zijn; een eerdere val, angst voor vallen, en of ervaren moeite met bewegen (Veiligheidnl, V&VN & NVvPO, 2015). Het risicoformulier omvat vragen over de volgende hoofd onderwerpen: anamnese/ ziektegeschiedenis, duizeligheid, osteoporose, mobiliteit onderscheid tussen gewrichtsproblemen, lopen en voetproblemen, cognitie, valangst, gezichtsvermogen, medicijngebruik, algemeen dagelijkse levensverrichtingen, omgevingsfactoren. Oftewel deze onderwerpen worden gezien als de hoofd oorzaken van een valincident.


Rol verpleegkundige in preventie

Volgens de competenties beschreven door de hogeschool dient de verpleegkundige bekwaam te zijn in het toepassen van preventie. De verpleegkundige past bij het verlenen van zorg waar mogelijk preventie toe om risico’s voor  de gezondheid te verminderen. Zodat de oudere minder risico’s loopt op verstoring van zijn gezondheid, zijn leefomgeving veiliger wordt en zijn ziektelast niet wordt vergroot (Fontys Hogeschool Mens en Gezondheid, 2015).
De valanalyse geeft inzicht in risico’s op vallen en oorzaken daarvan. Dit kan dienen als een gespreksleidraad om te komen tot interventies. Uit literatuurstudie blijkt dat interventies die aansluiten bij kenmerken van de problematiek het meest succesvol zijn (VeiligheidNL, 2013). Het valanalyse formulier voorziet in het inzichtelijk maken van die prioriteit en het maken van een plan van aanpak.
Haastregt (2000) heeft onderzoek gedaan naar de effecten van huisbezoek van verpleegkundige. Tijdens deze huisbezoeken werd aandacht besteed aan het opsporen van mogelijke oorzaken van vallen en kreeg de oudere gerichte adviezen voor reductie van het valrisico. Uit deze trial bleek dat deze verpleegkundige interventie het valrisico niet verminderde. Er werden geen verschillen gevonden tussen de interventie groep en de controle groep.

Rol verpleegkundige in samenwerken met anderen

Om de zorg te laten verlopen als een continu en integraal proces dat gericht is op het welzijn van de zorgontvanger, is een vereiste dat een verpleegkundige bekwaam is in het coördineren van de zorg zodat de verschillende activiteiten als samenhangend geheel op efficiënte en effectieve wijze tot het gestelde doel leiden en de zorg de zorgvrager niet méér belast dan onvermijdelijk is (Fontys Hogeschool Mens en Gezondheid, 2015).Diverse theoretische studies spreken over een multidisciplinair team in de inzet van preventieve maatregelen. Er is echter geen multidisciplinaire richtlijn (Kuiper & Pannema & Adriaensens, 2013) (NVKG, 2003).
Als we kijken naar de items van de valrisico analyse kan gedacht worden aan het betrekken van verschillende disciplines. Hierbij kan de verpleegkundige, de (huis)arts, fysiotherapeut, ergotherapeut, podotherapeut, betrekken bij de zorg voor de oudere met een risico op vallen.
VeiligheidNL geeft aan dat het voor de ouderen doorgaans een gedragsverandering betekend (VeiligheidNL, 2013). Daarom dient een de verpleegkundige kennis te hebben van gedragsveranderingsmodellen. Er wordt geadviseerd om de gesprekstechnieken van motiverende gespreksvoering te gebruiken. Dat betekend communiceren vanuit een positief standpunt. Sluit aan bij belangrijke waarden van ouderen als: gezondheid, fitheid, mobiliteit, onafhankelijkheid en zelfvertrouwen. De verpleegkundige kan praktische informatie geven over de noodzaak van valpreventie. Daarbij kunnen de consequenties en gevolgen van het niet nemen van maatregelen besproken worden (Voorn, 2005, Yardley, 2006). De verpleegkundige kan voordelen van het veranderen , voorkomen van vallen, positief benadrukken (zoals onafhankelijkheid, vertrouwen in eigen functioneren) (Yardley, 2007). De verpleegkundige kan samenwerken met de partner, familie of buren van de ouderen over het gewenste gedrag of activiteit, zodat zij sociale steun en druk kunnen geven.


Samenvatting

Vallen is de grootste oorzaak van letsel bij ouderen. Het brengt hoge kosten met zich mee. Door een valincident kan angst ontstaan en de zelfstandigheid van de oudere kan achteruit gaan.
De verpleegkundige kan systematisch een analyse afnemen en zodoende mogelijke oorzaken in kaart brengen. Deze analyse kan gebruikt worden in een gesprek met de oudere 65 plusser.
Het hoort bij de taak functie van de verpleegkundige om voorlichting te geven in het kader van preventie. Onderzoek heeft uitgewezen dat hierdoor de valincidenten niet afnemen.
De verpleegkundige kan samenwerken met andere disciplines om het valrisico te beperken. De verpleegkundige kan gebruik maken van motiverende gesprekstechnieken om een gedragsverandering bij de oudere tot stand te brengen.

Zou de nieuwe functionaris in de thuiszorg, de wijkverpleegkundige, het verschil maken in het terug dringen van valincidenten bij ouderen?

 

Literatuurlijst

Den Hertog, P., Pietersma, S., Stolte, E., Dijkstra, M. (2010),Valpreventie, hoe organiseer je dat? Een implementatieonderzoek naar de uitvoering van activiteiten om vallen bij senioren te voorkomen bij zeven organisaties. Amsterdam, Nederland: Stichting Consument en Veiligheid.

Finnema, E., Smits, C., & Zwakhalen, S. (2014). Verpleegkundige zorgverlening aan ouderen (3e ed.). Den Haag, Nederland: Boom Lemma.

Fontys Hogeschool Mens en Gezondheid. (2015) Competentiekaarten HBO V. Geraadpleegd van http://www.stagepleinzorg.nl/werkplekleren-handleidingen-en-formulieren

Haastregt, J.C.M., Diederiks, J.P.M., Rossum E. van, Witte L.P. de, Crebolder, H.F.J.M.A., (2000, maart)     Effects of preventive home visits to elderly people living in the community: systematic review. Geraadpleegd van http://www.bmj.com/content/bmj/320/7237/754

Mazor, L., Bemer, E., Bruxvoort, M. (2008), Ouderen alert op vallen: kwalitatieve consultatie onder ouderen over factoren die een rol spelen bij het wel of niet treffen van preventieve maatregelen om vallen te voorkomen. Amsterdam: TNS-NIPO Consult.

Milisen, K., Maesschalk, L. de, Abraham, I., (2002), Verpleegkundige zorgaspecten bij ouderen, Arnhem, Nederland: Elsevier Gezondheidszorg

NVKG, (2003), Richtlijn. Preventie valincidenten bij ouderen. Alpen aan de Rijn, Nederland: Van Zuiden communications

Ruiten, van, R., (2013, december). Factsheet. Communicatie met ouderen over valpreventie, Amsterdam, Nederland: Veiligheidnl.

VeiligheidNL. (2014, juni). Valongevallen 65+ ers Ongevalcijfers, Amsterdam, Nederland: Veiligheidnl.

VeiligheidNL. (2015, december). Stijging valincidentlen bij ouderen vraagt om gezamenlijke aanpak. Amsterdam, Nederland: Veiligheidnl.

Veiligheidnl, V&VN & NVvPO,(2015), De valanalyse, Amsterdam, Nederland: Veiligheidnl.